انقلابی که در تونس به نام «انقلاب یاس» با سرنگونی زین‌العابدین بن علی شکل گرفت اکنون در معرض خطر جدی قرار گرفته است. پیرو همین مسئله روز گذشته پایگاه خبری «عربی۲۱» خبر بازداشت راشدالغنوشی رهبر ۸۱ ساله جنبش اسلام‌گرای النهضه از سوی دولت قیس سعید را رسانه‌ای کرد. او به بهانه توطئه علیه امنیت کشور به یک سال حبس محکوم شده است. این اتفاق پس از بازداشت‌های گسترده اخیر در تونس انجام شد که در بین آن‌ها «نورالدین البحیری» نایب رئیس جنبش النهضه نیز دستگیر شده بود.
الغنوشی اتفاقات جاری را «اقدام به آدم‌ربایی و سرکوب نظام‌مند مخالفان» توصیف کرد و گفته: آنچه قیس سعید انجام می‌دهد دلیلی بر سردرگمی و ناتوانی دولت وی در مقابله با بحران‌هایی است که به وسیله «کودتاچیان» به وجود آمده است. رئیس‌جمهور کنونی تونس در سال ۲۰۲۱ قدرت مجلس را محدود، دولت را برکنار و وزیران موردنظر خود را منصوب کرد. او بعدتر با تدوین یک قانون اساسی که در رفراندومی بحث‌انگیز تأیید شد، بخش سوگند به قرآن در متن قانون اساسی دموکراتیک سال ۲۰۱۴ را ملغی اعلام کرد. از نظر منتقدان، قانون جدید اختیارات وسیعی به رئیس جمهور داده، تفکیک قوا را زائل کرده و برکناری رئیس جمهور تقریباً غیرممکن شده است. منتقدان می‌گویند قیس سعید می‌‌خواهد استبداد را به تونس بازگرداند و همه دستاوردهای انقلاب موسوم به «بهار عربی» سال ۲۰۱۱ را لغو کند. این اتفاقات از آغاز یک موج سازمان‌یافته مقابله با اسلام‌گرایی در تونس حکایت دارد. در گفت‌وگو با جعفر قنادباشی، کارشناس مسائل غرب پیامدهای رویکرد دولت کنونی تونس را به بحث گذاشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

رویکرد دولت تونس حتی آمریکا را هم نگران کرده تا جایی که واشنگتن درباره خطر نقض حقوق بشر در این کشور ابراز نگرانی کرده است. برداشت شما از این موضع ایالات متحده چیست؟
این مسئله یک ژست فریبکارانه و مزورانه برای آمریکاست. در حال حاضر یک موج اسلام‌گرایی وجود دارد که از ظرفیت بالایی برخوردار است؛ زندانی شدن راشدالغنوشی نیز به‌دلیل نگرانی از این موج اسلام‌گرایی است. این مسئله نشان می‌دهد همچنان در بین اسلام‌گرایان، یک نیروی قدرتمندی وجود دارد که می‌تواند برای حکومت غرب‌گرای همسو با ارتجاع وهابی خطرناک باشد. این حرکت چند ماه پس از روی کار آمدن قیس سعید به عنوان رئیس جمهوری تونس، برای حذف فیزیکی اسلام‌گرایان در ساختار سیاسی تونس آغاز و در نهایت به دستگیری راشدالغنوشی منجر شد. اعلام حکم دستگیری و حبس وی می‌تواند واکنش‌هایی را در تونس ایجاد کند. اما به دلیل هزینه‌های بالایی که عربستان، امارات و غرب در تونس داشتند تحولاتی در این کشور رقم خورد. دلیل اصلی آن این است اسلام‌گرایان تونس توانسته بودند یک الگوی موفق و دموکراتیک را در این کشور ترسیم کنند.

برخی معتقدند الغنوشی از آرمان‌های خود در حوزه بیداری اسلامی فاصله زیادی گرفته، حتی دچار استحاله و فساد شده است؛ این بحث چقدر جدی است؟
این مسئله از دو منظر قابل بررسی است: از نظر ما راشد الغنوشی جرمی را مرتکب شد که در تونس علناً اعلام کرد مذهب از سیاست جداست و از این پس بنا نیست اسلام را در حکومت‌داری پیاده کنیم. منظر دوم این است اتهام فساد در مورد راشدالغنوشی صادق نیست اما بین برخی افراد دستگاه النهضه فساد وجود دارد که الغنوشی تلاش کرد در مقابل این افراد بایستد.
اما از دیدگاه غربی‌ها و عربستان، الغنوشی به دو دلیل مجرم است؛ نخست اینکه یک اسلام‌گراست که توانسته با احزاب دیگر تعامل کند. حضور او به معنی حضور اسلام در حکومت قلمداد می‌شود. از دیدگاه دیگر غربی‌ها و عربستان، او نماینده اخوانی‌هاست و از آنجا که اخوان را نماینده بزرگ‌ترین سازمان اسلامی می‌دانند نگران قدرت‌گیری اخوانی‌ها هستند. ازاین‌رو اسلام‌گرایی را برنمی‌تابند حتی این اسلام‌گرایی با شعار جدایی دین از سیاست را تحمل نمی‌کنند بلکه به دنبال تبدیل حکومت به حکومت کاملاً سکولار شبیه به حکومت پاپ هستند و تلاش می‌کنند الگوی موفق را نابود کنند.

حمایت رژیم صهیونیستی از قیس سعید چه میزان جدی است؟
قیس سعید کسی بود که مانند مردم تونس شعارهای ضد صهیونیستی می‌داد و یکی از دلایلی که زمانی روزنامه‌ها و تحلیلگران ما هم از وی حمایت می‌کردند همین بود. اما آنچه امروز گفته می‌شود به‌دلیل فشارهایی است که برای برقرار ارتباط با رژیم صهیونیستی مطرح است. شخص وی اسرائیلی نیست اما اکنون در شرایطی است که وامدار حمایت‌های عربستان و آمریکاست. او هرگز با روی باز به سمت اسرائیل نخواهد رفت، عملکرد او شبیه اردوغان است؛ از یک سو از فلسطین حمایت می‌کند و از سوی دیگر به سوی عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی در حال حرکت است.
عربستان هفت هشت ماه پس از حکومت قیس سعید با 5میلیارد دلار به سراغ او آمد. دقیقاً همان کاری را کردند که در مصر انجام دادند تا مرسی را برکنار کنند. غربی‌ها تلاش می‌کنند نیروهای اسلامی را قربانی کنند تا نگذارند دور دریای مدیترانه اسلام‌گرایان روی کار بیایند و تا می‌توانند تلاش خواهند کرد اسلام‌گراها در این منطقه روی کار نیایند.

خبرنگار: زینب اصغریان