شیخ محمد عبده عالم دینی قرن 13 و 14 قمری اهل مصر و از همراهان و همگامان سید جمال‌الدین اسدآبادی بود. به گفته خودش در روزگاری که از کار برکنار شده بود و حالی بسامان نداشت دست تقدیر به صورت اتفاقی او را با نهج‌البلاغه آشنا کرد. بنا بر روایتی که عبده ارائه داده، او با مطالعه‌ جسته و گریخته کتاب شیفته و مقهور آن می‌شود. این شیفتگی در مقدمه‌ ‌کوتاهی که بر شرح نهج‌البلاغه نگاشته، خود را نشان می‌دهد. مقدمه‌ای که با الگوگیری از خطبه‌های ادبی امام ادبیاتی فخیم و آمیخته با تجلیل 
فراوان دارد.
با توجه به اینکه عبده عالمی است از اهل سنت، گرایش روشنفکری دارد و دغدغه تحول در عالم اسلام با او است. با تحولات دنیای جدید همراه است و تلاش می‌کند خوانشی تحول‌گرا و فعال از اسلام ارائه دهد، از این رو در رده عالمان سلفی نوگرا 
دسته‌بندی می‌شود.
از نگاه منتقدان اینکه عالمی در جایگاه عبده که به درجات بالای علمی در الازهر رسیده بود تا آن روز نهج‌البلاغه را نمی‌شناخته نکته‌ای است که باید مورد توجه قرار گیرد. نهج‌البلاغه تا آن زمان بارها شرح شده بود و اینکه عبده آن را نمی‌شناخته می‌تواند نشان‌دهنده نوعی ممیزی فرهنگی و هژمونیک در زیست‌جهان عبده باشد. این ناآشنایی و آشنایی یک‌باره به همراه دغدغه‌ها و آرمان‌های عبده می‌تواند در تصمیم او مبنی بر نگاشتن شرحی کوتاه بر نهج‌البلاغه تأثیرگذار باشد. بیراه نیست اگر گفته شود عبده از این عدم آشنایی احساس خسارت و تلاش کرده با این شرح کوتاه و با عدم دخالت در نزاع‌های عقیدتی جایگاه نهج‌البلاغه را در جامعه هدف خود تثبیت کند.
عبده در مقدمه‌ شرح خود بر نهج‌البلاغه می‌گوید هدف او از شرح کتاب آشنایی مخاطبان و جوانان با متن کتاب است چرا که فاصله زمانی و فرهنگی ما با ادبیات نهج‌البلاغه مانع فهم درست از آن شده است. بر همین اساس به شرح عبارات اکتفا و در این مسیر بر کتاب‌های لغت مشهور تکیه کرده است. عبده تصریح می‌کند: من درباره سخنان امام در موضوع امامت چیزی نخواهم گفت و هر کس خود می‌تواند با مراجعه به متون اصلی اعتقادی درست و غلط را تشخیص بدهد با این حال از توضیح عبارات امام نخواهم گریخت. چنان‌که در ذیل خطبه شقشقیه نقدهای تند امام بر خلفا را توضیح داده و یا در شرح چندین نامه به معاویه عبارات امیرالمؤمنین را بدون هیچ تعلیقه و نقد یا حاشیه‌ای 
تبیین کرده است.
به نظر می‌رسد هم تصمیم به شرح کتاب و هم تصمیم به عدم سانسور مطالب کتاب با وجود ناسازگاری شدید بین مطالب امام علی(ع) و باورهای رایج اهل سنت تصمیمی است آگاهانه و در راستای هدفی است که عبده به‌‌دنبال آن است.
شرح نهج‌البلاغه‌ عبده، شرحی است کوتاه که همه توضیحات او در پانویس‌های یک کتاب یک جلدی گنجیده است و اکثر توضیحات او نیز منحصر در بیان معنای لغوی و یا توضیح عبارت‌های سنگین است. گاه نیز ماجرایی را که در متن خطبه یا نامه به اشاره ذکر شده در چند سطر 
نقل کرده است.