بررسی کتاب «درآمدی بر اندیشه فرهنگی آیت‌الله خامنه‌ای»
به متفکرانمان بی‌توجه‌ایم!
نشست معرفی و بررسی کتاب «درآمدی بر اندیشه فرهنگی آیت‌الله خامنه‌ای» نوشته مهدی جمشیدی با حضور مالک شجاعی جشوقانی، مهران کریمی و مؤلف اثر 10 بهمن در خبرگزاری کتاب ایران برگزار شد. در ادامه، گزیده‌ای از دیدگاه‌های مطرح شده در این نشست را می‌خوانید.
آیت‌الله خامنه‌ای یک متفکر مفهوم‌پرداز هستند
جمشیدی در ابتدای این نشست توضیحاتی درباره این کتاب ارائه داد و گفت: این کتاب بخش اولش اگرچه انتزاعی است اما در بخش‌های دیگر کاربردی می‌شود. در این کتاب مشاهده می‌شود زندگی یک روحانی روشنفکر تبعیدی با یک نفر که در منصب سیاسی با همان عقبه مشغول است، چه دستاوردی دارد؟ بنابراین سابقه تاریخی در تجربه زیسته رهبر معظم انقلاب و اندیشه ایشان تأثیر دارد.
او ادامه داد: من بین متفکران معاصر آیت‌الله خامنه‌ای را یک متفکر مفهوم‌پرداز قلمداد می‌کنم و البته واکنش مفهومی ایشان به تاریخ را مدنظر قرار داشتم. همواره واکنش به تاریخ نشان می‌دهد ما همه با اینکه در محاصره تاریخی هستیم اما معمولاً غیرتاریخی هستیم. پس نباید تصور کرد هر که در بستر تاریخی قرار دارد باید واکنش تاریخی داشته باشد. از همین منظر واکنش مفهومی‌نشان دان فضل بسیاری است.
او با بیان اینکه در کتاب می‌بینید آیت‌الله خامنه‌ای بسیار توانسته‌اند مفهوم‌پردازی کنند، افزود: من به ایده اخیر ایشان یعنی بازسازی ساختار انقلاب فرهنگی نگاه می‌کردم. دیدم در این باره چندین سند از سوی نهادهای مختلف نوشته شده است. این اسناد را دیدم و به این فکر فرو رفتم که از مفاهیم این کتاب چه استفاده‌ای می‌شود کرد؟ اینکه ایشان می‌فرمایند: «باید بازسازی انقلابی کنیم» در چه بخش‌هایی باید این کار را کنیم؟ به طور مثال آیا برای ما توضیح می‌دهد علت تأخر فرهنگی ما چیست که باید به بازسازی رو بیاوریم.
این محقق گفت: بعد دیدم ایشان در بخش‌هایی از سخنانشان به دو نوع اختلال یعنی ولنگاری فرهنگی و اجتماعی اشاره می‌کنند و از امکان تهی شدن جامعه از هستی فرهنگی خود نام می‌برند. اگر تبارشناسی کنیم، دغدغه ایشان بیرونی و ریشه‌دار است که به یک نقطه‌ای می‌رسد که ایشان حس می‌کنند روند تکاملی فرهنگ انقلاب شتاب خوبی ندارد و الان دچار تأخر فرهنگی هستیم به همین دلیل از بازسازی نام می‌برند.
کتاب از نظر تتبع در جست‌وجوی سخنرانی‌ها و منابع، نفسگیر است
شجاعی نیز در بخش دیگری از این نشست با بیان اینکه بحث‌هایش ناظر به روایت جمشیدی از اندیشه فرهنگی رهبری است نه اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای گفت: هر فرد از هر منظر فکری اعم از جریان وفادار به گفتمان، منتقد انقلاب اسلامی یا حتی جریان‌های مخالف اگر کتاب ایشان را از منظر یک اثر که قصد روایت، بازبینی و صورت‌بندی سخنان ایشان را دارد، بررسی کند، می‌بیند کار ایشان ستودنی است.
او با اشاره به مهم‌ترین وجه حسن کار و تمایزش با آثار دیگر در زمینه دیدگاه‌های آیت‌الله خامنه‌ای عنوان کرد: با توجه به اینکه نزدیک به هزار عنوان اثر در این باره منتشر شده من عناوین را که بررسی کردم دیدم کمتر کتابی از نظر تحلیلی در این بازه زمانی یعنی از دهه 50 تا کنون تجربه زیسته ایشان را بررسی کرده است.
عضو هیئت علمی‌پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی افزود: ایشان سعی می‌کند در این نیم قرن مفهوم‌پردازی کند و از این جهت کتاب قابل اعتنایی است. جمشیدی برنامه‌اش بازخوانی اندیشه فرهنگی متفکران مسلمان است و این کتاب هم ذیل آن کلان‌پروژه معنا دارد و این در تألیف و تجربه می‌تواند نشان دهد برنامه پژوهشی ما روی یک موضوع متمرکز باشد. مؤلف تتبع قابل اعتنایی در جست‌وجوی سخنرانی‌ها و منابع مختلف داشته و از این نظر کتاب نفسگیر است.
شجاعی جشوقانی برخی از ملاحظات را نسبت به کار جمشیدی و نه فرموده‌های رهبر معظم انقلاب ارائه کرد و گفت: این سیره پژوهشی جمشیدی است که خیلی به پیشینه کاری ندارند و من اساساً به این موضوع نمی‌پردازم که چرا فردی به سابقه تحقیقاتی نمی‌پردازد. اما به هر حال شما در هر زمینه‌ای فعالیت می‌کنید باید ببینید پیش از شما چه کارهایی انجام شده است.
او با اشاره به اینکه در پایان کتاب جای خالی ترسیم چشم‌انداز احساس می‌شود، یادآور شد: استاد مطهری کتابی با عنوان آینده انقلاب اسلامی دارند که در آن نگاهشان را به این موضوع بیان می‌کنند. در کتاب اندیشه و امر انضمامی غایب است و شما فقط با مفاهیم متعالی مواجه می‌شوید! گویا با امر انضمامی این پنج دهه، مفاهیم ارتباط برقرار نمی‌کند، بنابراین این دغدغه جمشیدی که نشان‌دهنده کنشگری آیت‌الله خامنه‌ای باشد، در کتاب به خوبی نشان داده نشده است.
این استاد فلسفه گفت: اگر کتاب را ورق بزنید می‌بینید در موارد بسیاری جملات نقل قول بسیاری آمده و تفکیک بین متن اصلی و نقل قول‌ها در این کتاب بسیار سخت است. جمشیدی قدرت تحلیلی بسیاری دارد و در کارهای دیگر این قدرت را نشان داده اما در این اثر قدرت تحلیلی ایشان کمتر خود را نشان داده و بیشتر بحث نقل قول‌ها مطرح شده و گاهی تکرار هم هست. در جمع‌بندی‌های آخر کتاب هم خرمای آن نخیل‌ها باقی می‌ماند و ما خیلی نمی‌توانیم دستاوردهای ایشان را در این کتاب پیدا کنیم.
رهبری اصالت را به امر فرهنگی می‌دهند
مهران کریمی نیز در بخش دیگری از این نشست با بیان اینکه کتاب قابلیت گفت‌و‌گو در فضای فکری و فرهنگی را دارد، گفت: اغلب تولیدات کنونی در فرایند ما قابل نقد است اما اینکه یک اثر مخاطبان خود را درگیر کند خودش یک نقطه مثبت است. جامعه ما از لحاظ توجه به وجوه فکری اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای در این 15 سال اخیر رشد داشته است. در گذشته بیشتر، ایشان به عنوان مرجع تقلید و شخصیت سیاسی شناخته می‌شدند و کمتر وجه نظریه‌پردازی ایشان دیده می‌شد، به عبارت دیگر شخصیت حقیقی ایشان تحت‌الشعاع شخصیت حقوقیشان بود اما در این کتاب خلاف این موضوع رخ داده است. البته در فضای آکادمی تولیداتی درباره اندیشه ایشان داشتیم اما در تولیدات عمومی‌حجم کارها کم بوده است.
او ادامه داد: از لحاظ تبارشناسی فرهنگی باید بگوییم برخلاف سنت فرهنگی غرب که توجه به میراث گذشتگان دارند در ایران، 10 متفکر مطهری‌شناس نداریم و درباره رهبر معظم انقلاب هم این شجاعت برای بررسی اندیشه‌ها وجود ندارد. در کتاب صورت‌بندی ارائه شده، موجب می‌شود حجم بسیاری از داده‌های مربوط به فرمایشات رهبر انقلاب در اختیار مخاطب قرار بگیرد. تطوری از اندیشه‌های ایشان در دوره‌های مختلف در کتاب ارائه می‌شود که از نقاط قوت آن است.
کریمی با بیان اینکه منظومه‌سازی از گفتارهای آیت‌الله خامنه‌ای هم از نقاط قوت کتاب است، افزود: اما لازم است بگوییم کتاب یک مسئله را مورد شناسایی قرار می‌دهد و آن اصالت فرهنگی در اندیشه ایشان است. در این باره نگرش‌های زیادی وجود دارد اما رهبری اصالت را به امر فرهنگی می‌دهند و معتقد هستند تغییر از حوزه فرهنگ رخ می‌دهد. کلیدواژه‌هایی مانند گفتمان‌سازی، فرهنگ‌سازی و... در همین چارچوب قرار می‌گیرند. پس ایشان معتقد هستند برای اینکه مسائلی به عینیت تبدیل شود باید قبلش از لحاظ فرهنگی زمینه‌سازی کرده باشیم و افکار وقتی آماده شود حرکت اجتماعی شکل می‌گیرد.
جمشیدی در ابتدای این نشست توضیحاتی درباره این کتاب ارائه داد و گفت: این کتاب بخش اولش اگرچه انتزاعی است اما در بخش‌های دیگر کاربردی می‌شود. در این کتاب مشاهده می‌شود زندگی یک روحانی روشنفکر تبعیدی با یک نفر که در منصب سیاسی با همان عقبه مشغول است، چه دستاوردی دارد؟ بنابراین سابقه تاریخی در تجربه زیسته رهبر معظم انقلاب و اندیشه ایشان تأثیر دارد.
او ادامه داد: من بین متفکران معاصر آیت‌الله خامنه‌ای را یک متفکر مفهوم‌پرداز قلمداد می‌کنم و البته واکنش مفهومی ایشان به تاریخ را مدنظر قرار داشتم. همواره واکنش به تاریخ نشان می‌دهد ما همه با اینکه در محاصره تاریخی هستیم اما معمولاً غیرتاریخی هستیم. پس نباید تصور کرد هر که در بستر تاریخی قرار دارد باید واکنش تاریخی داشته باشد. از همین منظر واکنش مفهومی‌نشان دان فضل بسیاری است.
او با بیان اینکه در کتاب می‌بینید آیت‌الله خامنه‌ای بسیار توانسته‌اند مفهوم‌پردازی کنند، افزود: من به ایده اخیر ایشان یعنی بازسازی ساختار انقلاب فرهنگی نگاه می‌کردم. دیدم در این باره چندین سند از سوی نهادهای مختلف نوشته شده است. این اسناد را دیدم و به این فکر فرو رفتم که از مفاهیم این کتاب چه استفاده‌ای می‌شود کرد؟ اینکه ایشان می‌فرمایند: «باید بازسازی انقلابی کنیم» در چه بخش‌هایی باید این کار را کنیم؟ به طور مثال آیا برای ما توضیح می‌دهد علت تأخر فرهنگی ما چیست که باید به بازسازی رو بیاوریم.
این محقق گفت: بعد دیدم ایشان در بخش‌هایی از سخنانشان به دو نوع اختلال یعنی ولنگاری فرهنگی و اجتماعی اشاره می‌کنند و از امکان تهی شدن جامعه از هستی فرهنگی خود نام می‌برند. اگر تبارشناسی کنیم، دغدغه ایشان بیرونی و ریشه‌دار است که به یک نقطه‌ای می‌رسد که ایشان حس می‌کنند روند تکاملی فرهنگ انقلاب شتاب خوبی ندارد و الان دچار تأخر فرهنگی هستیم به همین دلیل از بازسازی نام می‌برند.
کتاب از نظر تتبع در جست‌وجوی سخنرانی‌ها و منابع، نفسگیر است
شجاعی نیز در بخش دیگری از این نشست با بیان اینکه بحث‌هایش ناظر به روایت جمشیدی از اندیشه فرهنگی رهبری است نه اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای گفت: هر فرد از هر منظر فکری اعم از جریان وفادار به گفتمان، منتقد انقلاب اسلامی یا حتی جریان‌های مخالف اگر کتاب ایشان را از منظر یک اثر که قصد روایت، بازبینی و صورت‌بندی سخنان ایشان را دارد، بررسی کند، می‌بیند کار ایشان ستودنی است.
او با اشاره به مهم‌ترین وجه حسن کار و تمایزش با آثار دیگر در زمینه دیدگاه‌های آیت‌الله خامنه‌ای عنوان کرد: با توجه به اینکه نزدیک به هزار عنوان اثر در این باره منتشر شده من عناوین را که بررسی کردم دیدم کمتر کتابی از نظر تحلیلی در این بازه زمانی یعنی از دهه 50 تا کنون تجربه زیسته ایشان را بررسی کرده است.
عضو هیئت علمی‌پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی افزود: ایشان سعی می‌کند در این نیم قرن مفهوم‌پردازی کند و از این جهت کتاب قابل اعتنایی است. جمشیدی برنامه‌اش بازخوانی اندیشه فرهنگی متفکران مسلمان است و این کتاب هم ذیل آن کلان‌پروژه معنا دارد و این در تألیف و تجربه می‌تواند نشان دهد برنامه پژوهشی ما روی یک موضوع متمرکز باشد. مؤلف تتبع قابل اعتنایی در جست‌وجوی سخنرانی‌ها و منابع مختلف داشته و از این نظر کتاب نفسگیر است.
شجاعی جشوقانی برخی از ملاحظات را نسبت به کار جمشیدی و نه فرموده‌های رهبر معظم انقلاب ارائه کرد و گفت: این سیره پژوهشی جمشیدی است که خیلی به پیشینه کاری ندارند و من اساساً به این موضوع نمی‌پردازم که چرا فردی به سابقه تحقیقاتی نمی‌پردازد. اما به هر حال شما در هر زمینه‌ای فعالیت می‌کنید باید ببینید پیش از شما چه کارهایی انجام شده است.
او با اشاره به اینکه در پایان کتاب جای خالی ترسیم چشم‌انداز احساس می‌شود، یادآور شد: استاد مطهری کتابی با عنوان آینده انقلاب اسلامی دارند که در آن نگاهشان را به این موضوع بیان می‌کنند. در کتاب اندیشه و امر انضمامی غایب است و شما فقط با مفاهیم متعالی مواجه می‌شوید! گویا با امر انضمامی این پنج دهه، مفاهیم ارتباط برقرار نمی‌کند، بنابراین این دغدغه جمشیدی که نشان‌دهنده کنشگری آیت‌الله خامنه‌ای باشد، در کتاب به خوبی نشان داده نشده است.
این استاد فلسفه گفت: اگر کتاب را ورق بزنید می‌بینید در موارد بسیاری جملات نقل قول بسیاری آمده و تفکیک بین متن اصلی و نقل قول‌ها در این کتاب بسیار سخت است. جمشیدی قدرت تحلیلی بسیاری دارد و در کارهای دیگر این قدرت را نشان داده اما در این اثر قدرت تحلیلی ایشان کمتر خود را نشان داده و بیشتر بحث نقل قول‌ها مطرح شده و گاهی تکرار هم هست. در جمع‌بندی‌های آخر کتاب هم خرمای آن نخیل‌ها باقی می‌ماند و ما خیلی نمی‌توانیم دستاوردهای ایشان را در این کتاب پیدا کنیم.
رهبری اصالت را به امر فرهنگی می‌دهند
مهران کریمی نیز در بخش دیگری از این نشست با بیان اینکه کتاب قابلیت گفت‌و‌گو در فضای فکری و فرهنگی را دارد، گفت: اغلب تولیدات کنونی در فرایند ما قابل نقد است اما اینکه یک اثر مخاطبان خود را درگیر کند خودش یک نقطه مثبت است. جامعه ما از لحاظ توجه به وجوه فکری اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای در این 15 سال اخیر رشد داشته است. در گذشته بیشتر، ایشان به عنوان مرجع تقلید و شخصیت سیاسی شناخته می‌شدند و کمتر وجه نظریه‌پردازی ایشان دیده می‌شد، به عبارت دیگر شخصیت حقیقی ایشان تحت‌الشعاع شخصیت حقوقیشان بود اما در این کتاب خلاف این موضوع رخ داده است. البته در فضای آکادمی تولیداتی درباره اندیشه ایشان داشتیم اما در تولیدات عمومی‌حجم کارها کم بوده است.
او ادامه داد: از لحاظ تبارشناسی فرهنگی باید بگوییم برخلاف سنت فرهنگی غرب که توجه به میراث گذشتگان دارند در ایران، 10 متفکر مطهری‌شناس نداریم و درباره رهبر معظم انقلاب هم این شجاعت برای بررسی اندیشه‌ها وجود ندارد. در کتاب صورت‌بندی ارائه شده، موجب می‌شود حجم بسیاری از داده‌های مربوط به فرمایشات رهبر انقلاب در اختیار مخاطب قرار بگیرد. تطوری از اندیشه‌های ایشان در دوره‌های مختلف در کتاب ارائه می‌شود که از نقاط قوت آن است.
کریمی با بیان اینکه منظومه‌سازی از گفتارهای آیت‌الله خامنه‌ای هم از نقاط قوت کتاب است، افزود: اما لازم است بگوییم کتاب یک مسئله را مورد شناسایی قرار می‌دهد و آن اصالت فرهنگی در اندیشه ایشان است. در این باره نگرش‌های زیادی وجود دارد اما رهبری اصالت را به امر فرهنگی می‌دهند و معتقد هستند تغییر از حوزه فرهنگ رخ می‌دهد. کلیدواژه‌هایی مانند گفتمان‌سازی، فرهنگ‌سازی و... در همین چارچوب قرار می‌گیرند. پس ایشان معتقد هستند برای اینکه مسائلی به عینیت تبدیل شود باید قبلش از لحاظ فرهنگی زمینه‌سازی کرده باشیم و افکار وقتی آماده شود حرکت اجتماعی شکل می‌گیرد.
برچسب ها :
ارسال دیدگاه
تیتر خبرها
