درون انسان سه پیامبر به نام‌های عقل، فطرت و نفس لوامه تعبیه شده که دوشادوش پیامبران برونی یا همان رسولان الهی وظیفه هدایت انسان را بر عهده دارند. در این میان، نقش نفس لوامه یا وجدان اخلاقی این است که پیش و هنگام ارتکاب گناه به آدمی هشدار می‌دهد و مانع وی می‌شود و پس از انجام گناه، به سرزنش و ملامت نفس می‌پردازد. پشیمانی درونی که پس از رفع هیجانِ طغیان شهوت، در انسان گناهکار پدید می‌آید، ناشی از ملامت وجدان اخلاقی است.
حال اگر نافرمانی و گناه برای کسی عادت شود و به‌صورت ملکه درآید، کم کم هشدارهای نفس لوامه در او اثر نمی‌کند و در پی آن، کارکرد خود را از دست می‌دهد و در نهایت، نفس لوامه درون انسان می‌میرد و خاموش می‌شود.
این حالت، در اثر تکرار گناه و عادت به گناه پدید می‌آید. امام جعفر صادق(ع) در این زمینه می‌فرمایند: هرگاه آدمی گناه کند، در قلب وی نقطه‌ای سیاه ظاهر می‌شود. اگر پس از آن توبه کند، آن نقطه پاک می‌شود و چنانچه باز گناه کند، آن نقطه زیاد خواهد شد تا جایی که بر قلب، غلبه یابد. پس از آن، به هیچ وجه رستگار نخواهد شد.
این رذیله خطرناک، مراتبی دارد؛ در ضعیف‌ترین مرتبه، قبح گناه از دل انسان خارج و با خاموشی نفس لوامه، دربرابر ارتکاب گناه بی‏تفاوت می‌شود. مرتبه میانه، آن است که نه تنها گناهکار احساس پشیمانی ندارد بلکه علتی برای گناه خود می‌تراشد و به اصطلاح، گناه را توجیه می‌کند. در مرتبه شدید این رذیله، گناهكار گناه خود را نیکو شمرده، از انجام آن لذت می‌برد.
برخی از مفاسد و عواقب ناگوار این صفت شوم عبارت‌اند از: ناراحتی، اندوه، ترس، اضطراب و ذلت در دنیا و عذاب در آخرت؛ تغییر شخصیت و هویت انسان متناسب با گناهانی که به انجام آن‌ها عادت کرده است؛ تجسم هویت حیوانی و پستی که در اثر عادت به گناه برای انسان پدید آمده در قبر، برزخ و قیامت؛ قساوت قلب و محرومیت از لذت عبادت و ارتباط عاطفی با خداوند. راهکار اساسی پیشگیری از بروز این ملکه و نیز راهکار رفع آن، همان توصیه‌ای است که مکرر به جوان‌ها داشته‌ایم و آن اینکه اولاً گناه‏ نكنید. ثانیاً اگر گناهی‏ انجام شد فوری به فكر جبران آن باشید و توبه كنید. ثالثاً مواظب باشید در سرازیری‏گناه واقع نشوید و گناه روی گناه و عادت به گناه، شما را بدبخت نكند. رابعاً گناه را توجیه نكنید که توجیه گناه، توفیق توبه را از انسان سلب کرده، او را به سقوط می‌کشاند.