​​​​​​​ محمدرضا فلفلانی، پژوهشگر بازارهای مالی در مورد چشم‌انداز این بازارها تا انتهای سال در گفت‌و‌گو با  قدس سخن گفته است. 

پشت‌پرده تحمیل تقاضای آینده به بازار
فلفلانی با اشاره به اینکه تورم‌های بلندمدت و ماندگاری که در سال‌های گذشته داشتیم، انتظارات تورمی مردم را در سطح بالایی نگه‌داشته است، می‌گوید: فعالان بازارهای مالی از نگهداری ریال احساس خسران می‌کنند و در بلندمدت به جای پول، بسته به کسب‌وکار خودشان به انبار کالا پرداخته یا منابع مالی خود را با توجه به روحیه ریسک‌پذیری تبدیل به املاک، مستغلات، طلا و سکه و ارزهای خارجی و یا سهام می‌کنند. بدین ترتیب عموم مردم تقاضایی که در آینده ممکن است برای یک کالا وجود داشته باشد را به امروز موکول می‌کنند، یعنی تقاضای آینده به اکنون تحمیل می‌شود.

مقصد نخست: تبدیل دارایی‌ها به دلار و طلا
فلفلانی می‌گوید: انتظارات تورمی (ناشی از تورم و بدبینی نسبت به آینده اقتصاد) سبب می‌شود تا عموم مردم تصمیم بگیرند سرمایه خودشان را به دارایی‌هایی به جز ریال تبدیل کنند و مقصد نخست در اقتصاد ما متأسفانه معمولاً دلار و طلا و در درجه بعدی املاک و سهام است و در دوران‌ گذشته نیز چنین چرخه‌ای مدام طی شده است.  این کارشناس اقتصادی می‌افزاید: در موج‌های تورمی ابتدا دلار و همزمان با آن طلا رشد کرده است و بعد دیدیم حباب در سکه، نیم سکه و ربع سکه شکل گرفته که این حباب می‌تواند خودش برای تشخیص انتظارات تورمی الهام‌بخش باشد. مثلاً اکنون حباب ربع سکه از ارزش ذاتی خودِ ربع سکه بیشتر است یعنی ربع سکه که در زمان تهیه این گزارش حدود 9میلیون تومان معامله می‌شود، دارای حباب 5 میلیون تومانی است. 

تأثیر انتظارات تورمی روی حبابی شدن سکه
وی می‌گوید: شکل‌گیری حباب مثبت در طلا به این معنی است که فعالان بازار طلا نرخ دلار را نسبت به نرخی که اکنون وجود دارد بیشتر ارزیابی می‌کنند و معمولاً این‌گونه است که طی زمان یا حباب مثبت طلا (سکه و...) تخلیه می‌شود و قیمت سکه کاهش می‌یابد یا اینکه دلار حباب منفی داشته و به مرور نرخ دلار افزایش پیدا می‌کند. با توجه به اینکه مدت زیادی از موج تورمی اخیر و افزایشی شدن قیمت دلار و سکه می‌گذرد، ممکن است یک بخشی از این حباب مثبت در طلا و سکه طی زمان کم شود و احتمالاً اکنون زمان خوبی برای خرید طلا در کوتاه‌مدت نیست.

میزان نوسان نرخ دلار تا پایان سال
وی تأکید می‌کند: برای تحلیل بازار در شرایط فعلی باید ببینیم آیا شرایط اقتصاد کلان کشور دلار را در  نرخ فعلی تأیید می‌کند یا اینکه دلار حباب منفی دارد؟ در حال حاضر شرایط اقتصاد کلان کشور نشان می‌دهد نرخ دلار در همین نرخ های فعلی یا حتی اندکی پایین‌تر، معقول و منطقی است ولی در صورتی که اتفاق با اهمیتی در دنیای سیاست و اقتصاد رخ دهد، مثلاً اگر توافق با غرب حاصل شود، ممکن است نرخ دلار تا محدوده 30هزار تومان نیز کاهش داشته باشد و اگر توافقی صورت نگیرد احتمالاً این نرخ افزایش می‌یابد، مگر اینکه دسترسی کشور به منابع ارزی بلوکه شده در خارج از کشور به نحو دیگری فراهم شود.

بورس، بازار پیشرو تا پایان سال 
این کارشناس بازارهای مالی با تأکید بر اینکه بازارهای طلا و ارز تا امروز رشد با اهمیتی را تجربه کردند و اکنون بازار سرمایه مستعد چنین رشدی است، می‌افزاید: هرچند بازار بورس به‌تازگی کف‌سازی کرده و رشد نسبتاً مطلوبی را تجربه کرد، ولی همچنان نسبت به سایر بازارها عقب است و این رشد فقط بخشی از زیان سهامداران را جبران کرده است. علت این عقب‌ماندگی سیاست‌گذاری نادرست در فضای اقتصاد کلان و همچنین ریسک‌های موجود در فضای سیاسی و اجتماعی کشور است اما پیش‌بینی می‌شود به محض کاهش این ریسک‌ها بلافاصله شاهد تداوم موج صعودی در بازار سرمایه باشیم.

تهدید بازار سرمایه با افزایش نرخ بهره 
فلفلانی می‌افزاید: به‌تازگی رئیس بانک مرکزی اعلام کرد به دنبال افزایش نرخ بهره از 18درصد به 21درصد هستند. هرچند این افزایش نرخ بهره فعلاً اتفاق نیفتاده ولی اگر در شورای پول و اعتبار تأیید شود، سبب کاهش جذابیت بازار سرمایه خواهد شد، زیرا عملاً سرمایه‌گذاری بدون ریسک سود‌های مطلوبی را در نظام بانکی خواهد داشت.
این کارشناس اقتصادی با اشاره به اینکه به‌تازگی در صداوسیما صندوق‌هایی با درآمد ثابت تبلیغ می‌شود، می‌افزاید: به نظر می‌رسد دولت علاقه‌مند است پول و نقدینگی موجود در جامعه وارد فضاهای کم ریسک و با درآمد ثابت شود و این موضوعی است که برای سهام یک تهدید به شمار می‌رود. فلفلانی می‌گوید: هرچند صالح‌آبادی رئیس بانک مرکزی اعلام کرد در بسیاری از کشورهای دنیا برای مقابله با تورم نرخ بهره را افزایش دادند که اتفاقاً اثربخش هم بوده، ولی ایشان به این موضوع اشاره نمی‌کند که سایر کشورها چه زیرساخت‌ها و چه سازوکارهای دیگری را در کنار افزایش نرخ بهره داشتند که این ابزار را به یک ابزار اثربخش تبدیل کرده است. نمی‌شود ما فقط یک متغیر را دست بزنیم و انتظار داشته باشیم بقیه متغیرها ثابت بمانند، سایر کشورها اکنون به دنبال افزایش نرخ بهره هستند به این دلیل که در زمان کرونا نرخ بهره را به نزدیکی صفر درصد رساندند و اکنون به دنبال مهار تورم هستند، ولی متأسفانه ما همواره به دنبال افزایش این نرخ بوده‌ایم.

بازار تشنه خرید خودرو برای سرمایه‌گذاری
وی با اشاره به تشنگی بازار برای خرید خودرو به عنوان یک کالای سرمایه‌ای و نه مصرفی می‌افزاید: اگر دولت مثلاً با واردات مقدار بیشتری خودرو موافقت کند و یا تعرفه‌های گمرک را کاهش دهد، به یکباره شاهد یک نوسان رو به پایینی در بازار خودرو خواهیم بود وگرنه، احتمالاً روند افزایشی ادامه پیدا می‌کند زیرا تقاضا وجود دارد اما با کمبود عرضه مواجه‌ایم. با وجود کمبود تولید، در نهایت راه‌حل‌هایی که متولیان ارائه می‌دهند مثل عرضه خودرو در بورس کالا و حذف قرعه‌کشی یا ایجاد وب‌سایت یکپارچه و... هیچ‌کدام در کنترل قیمت مؤثر نیست و نرخ‌ها با این مکانیزم‌ها کاهش پیدا نخواهد کرد. زیرا اساساً متغیرها در جای دیگر دارد اثر خودش را می‌گذارد و این‌ها همه به نوعی نتیجه‌ تغییر آن متغیرها و ویترین کار هستند؛ ویترین‌هایی که مرتب عوض می‌شوند ولی در آنچه پشت ماجراست تغییری رخ نمی‌دهد.

در حوزه مسکن با یک گل بهار نمی‌شود
وی با اشاره به اینکه دولت در تأمین منابع مالی برای مسکن به بورس توجه دارد، می‌افزاید: ابزارهای دولت در حوزه مسکن می‌تواند اثرگذار باشد ولی مشکل اینجاست که نحوه استفاده از ابزارها اشکال دارد. صندوق ارزش مسکن و فروش متری که ایجاد شد یک ایده خوب داشت ولی فعلاً محدود به همان ملکی است که در بورس دارد معامله می‌شود و اصلاً در فضای بازار هیچ است. فعلاً همین یک صندوق در بازار است که نه بازارگردانی درستی دارد و نه مقبولیتی بین عموم. اگر می‌خواهند قیمت مسکن به شفافیت برسد باید این نوع صندوق‌ها فراگیر شده و توسعه پیدا کند و با یک صندوق، چنین اتفاقی نمی‌افتد. 

مقابله با دلالان از سرچشمه مشکلات
وی می‌گوید: همواره اخباری می‌شنویم مبتنی بر اینکه تعدادی از سوداگران بازار ارز، طلا یا مسکن مجازات شدند، اگرچه این موضوع خوب است، ولی در بلندمدت هرگز اثر بخش نخواهد بود. کنترل سوداگری در گرو این است که زمینه‌های سوداگری و فسادزا شناسایی شوند که در این خصوص اقدام‌های سنجیده و اثربخشی را فعلاً شاهد نیستیم. مثلاً برای افزایش نرخ ارز، تعدادی از دلالان سبزه‌میدان را دستگیر می‌کنیم و چند کانال تلگرامی را می‌بندیم در حالی که فرایند افزایش نرخ ارز باید از سرچشمه آن یعنی سیاست‌های کلان اقتصادی در دولت و کسری بودج�� و چاپ پول بدون پشتوانه اصلاح شود.

خبرنگار: زهرا طوسی