​​​​​​​عراق در سال جاری میلادی آبستن حوادث مختلفی بود. شرایط پیچیده و بحرانی همسایه غربی‌مان در ابتدای سال2020، خبر از بن‌بست سیاسی عمیق می‌داد اما در کمال تعجب، تحولات بعدی، این کشور را به سمت و سویی دیگر کشاند؛ گویا عصای موسی به میدان آمده است. از زمان سریال‌های دنباله‌دار هزار و یک شب بغداد که به اعتراضات ماه اکتبر سال2019 و تظاهرات عدالت‌خواهانه علیه نابسامانی اقتصادی و فساد منجر شد؛ سایه شوم تفرقه و چنددستگی بر عراق حاکم شد که در نهایت به برکناری «عادل عبدالمهدی» از نخست‌وزیری و روی کار آمدن «مصطفی الکاظمی» انجامید. حال در آستانه سال نو میلادی، نیم نگاهی به مهم‌ترین تحولات و حوادث بلاد الرافدين (سرزمین میان‌رودان) در سالی که گذشت داشتیم. 

کورسوی امید
در اوج بحران سیاسی در حالی که بسیاری از تحلیلگران از تداوم آشوب‌ها و اغتشاشات در عراق سخن می‌گفتند بارقه‌های امید در این کشور جوانه زد. برگزاری انتخابات پارلمانی با استقبال پرشور مردم در اکتبر2021 مواجه شد. 9ژانویه2022 (19دی ماه 1400) در نخستین روزهای سال نو میلادی در جلسه‌ای پر تنش، باوجود تلاش برخی گروه‌ها برای خارج کردن جلسه از حد نصاب، «محمد الحلبوسی» رئیس مجلس شد. هرچند بسیاری از جریان‌ها مخالف روی کار آمدن وی بودند اما با تلاش برخی احزاب، وی روی کار آمد.

«صدر» در صدر حاشیه‌سازان
شاید بتوان مقتدی صدر را در صدر پرحاشیه‌ترین چهره‌های عراق در سال جاری خواند. 23مارس2022 (3 فروردین 1401)، ائتلاف نجات میهنی (انقاذ وطن) متشکل از جریان صدر و بارزانی و الحلبوسی اعلام موجودیت کرد. اما تلاش مقتدی برای جذب افراد مستقل به نتیجه نرسید و صدر اعلام کرد حامیان وی از مجلس کناره‌گیری کنند. این تصمیم ضمن بر هم زدن آرایش سیاسی مجلس سبب شد 73نماینده جدید که بیشترشان عضو چارچوب هماهنگی شیعیان بودند وارد مجلس شوند و اکثریت را بدست آورند.

تصرف مجلس توسط صدری‌ها
30ژوئیه با حمایت مقتدی صدر، موافقان وی وارد منطقه خضرا شده و با تحصن در مجلس، تلاش کردند مانع برگزاری جلسات این نهاد شوند. پس از دو هفته تحصن هواداران صدر به‌منظور زیرفشار گذاشتن دادگاه فدرال برای انحلال مجلس، این دادگاه از انحلال سر باز زد و اعلام کرد اختیارات لازم برای انحلال مجلس را ندارد. حادثه مهمی که در همین بین در 29 اوت 2022 (7 شهریور 1401) رخ داد اتفاق کم‌سابقه انتشار بیانیه سیدکاظم حائری بود که اعلام کرد به علت کهولت سن توان ادامه مسئولیت مرجعیت را ندارد و ضمن کناره‌گیری از مرجعیت، از آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای اعلام حمایت کرده و خواستار پیروی از رهبری ایران شد. این مسئله به کنار زدن صدر از صحنه مرجعیت و بحران مشروعیت وی در عراق منجر شد. مقتدی با انتشار بیانیه‌ای، ضمن انتقاد شدید اعلام کرد از فعالیت سیاسی کناره‌گیری می‌کند. این واکنش، عکس‌العمل شدید طرفداران مقتدی صدر را برانگیخت. آن‌ها ضمن حمله به منطقه خضرا با نیروهای امنیتی درگیر شدند که برخی، از آن به جنگ داخلی تعبیر کردند اما مقتدی از هواداران خود خواست به خانه‌هایشان برگردند.

حل معضل نخست‌وزیری و ریاست‌جمهوری
این اتفاقات در آستانه اربعین به وقوع پیوست و با آنکه بسیاری منتظر دامنه‌دار شدن آن و تعطیلی راهپیمایی اربعین بودند اما شاهد بودیم به‌سرعت از موج التهاب‌ها و اعتراضات کاسته شد. پس از پایان راهپیمایی اربعین، رسانه‌های عراقی اعلام کردند چنانچه هیئت هماهنگی شیعیان عراق با تمدید نخست‌وزیری مصطفی الکاظمی موافقت نکند، حیدر العبادی، نخست‌وزیر سابق این کشور، نامزد توافقی پست نخست‌وزیری عراق خواهد بود.
 25ژوئیه (3 شهریور) چارچوب هماهنگی نیروهای سیاسی شیعه باوجود تکذیب‌های چند باره، رسماً «محمد شیاع السودانی» را به عنوان نخست‌وزیر اعلام کرد. 24سپتامبر 2022 (2مهر 1401) ائتلافی به نام «مدیریت حکومت» با حضور چارچوب هماهنگی، ائتلاف عز، ائتلاف السیاده، حزب دموکرات، اتحادیه میهنی کردستان و فراکسیون بابلیون اعلام موجودیت کرد. 13اکتبر 2022 پارلمان عراق برای انتخاب رئیس‌جمهور تشکیل شد و عبداللطیف رشید ۷۴ساله، وزیر منابع آب عراق در دولت نوری المالکی که دانش‌آموخته مهندسی عمران از دانشگاه منچستر است رئیس‌جمهور شد.

عراق به کدام سمت می‌رود؟
سال گذشته عراق، با شروعی توفانی و پایانی بارانی همراه بود. بارانی که با همراهی مردم شروع به باریدن کرد و بحران سیاسی را در عراق پایان داد. البته ممکن است این آرامش، آرامش قبل از توفان باشد چرا که هنوز نوع رویکرد صدر در قبال تحولات اخیر مشخص نیست و اینکه آیا حضور صدر در سال آینده میلادی توفانی خواهد بود یا نه؟
اوضاع نابسامان اقتصادی و فساد سیستماتیک در عراق معضلی بسیار پیچیده است که به‌راحتی قابل حل نیست اما شرایط به‌گونه‌ای است که همه چیز در سایه انتخابات به حاشیه رفته است. حتی ممکن است حضور داعش نیز پررنگ‌تر شود؛ از ترک‌تازی‌های اردوغان و فرصت‌طلبی‌های دموکرات‌ها و بارزانی‌ها نیز نباید غافل ماند. آیا عراق آتش زیر خاکستر خواهد بود؟ آیا با دستگیری الکاظمی به اتهام دست داشتن در شهادت سردار سلیمانی و ابومهدی المهندس دوباره عراق درگیر آشوب داخلی خواهد شد؟

خبرنگار: زینب اصغریان