هفتم آذر 1401، حیدر محمدی، رئیس سازمان غذا و دارو در حاشیه نشست کمیته دارو و غذای کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با بیان اینکه همیشه در برخی اقلام با کمبود حداقلی مواجه هستیم، گفته بود برآورد ما این است که تا پایان آذر مشکل اصلی کمبودهای دارویی رفع خواهد شد و مردم از اوایل دی ماه مشکل حادی در تأمین دارو نخواهند داشت.
این در حالی است که مشاهدات و پیگیری‌های ما از داروخانه‌های شهرهای مختلف حاکی است هنوز کمبودهای قابل توجهی در این خصوص وجود دارد. 
درفشانی، مسئول فنی شیفت شب داروخانه میثاق تهران به ما می‌گوید: داروخانه‌ها هنوز با کمبود آنتی‌بیوتیک کودکان مواجه هستند و شرکت‌های داروسازی دارو را به صورت سهمیه‌ای و به تعداد کم در داروخانه‌ها توزیع می‌کنند به همین دلیل بیماران برای تهیه داروهایی مثل شربت‌های چرک‌خشک‌کن، اسپری‌های کورتون‌دار و آنتی‌بیوتیک‌ها مشکل دارند.
شاهزیدی، مسئول داروخانه جالینوس اصفهان نیز در خصوص کمبود دارو نسبت به اوایل آذر به ما می‌گوید: کمبود داروهایی مثل آنتی‌بیوتیک‌ها و شربت چرک‌خشک‌کن کودکان به‌شدتِ یکی دو ماه گذشته نیست و وضعیت تا حدودی بهتر شده، اما هنوز برخی از داروهای تخصصی مثل آمپول‌های «ای‌وی‌ای‌جی»، قطره‌های چشمی و سرم شست‌وشو در بازار دارو موجود نیست و یا به‌ندرت پیدا می‌شود. برای برخی داروها می‌توان داروی مشابه را جایگزین کرد و مشکلی در روند درمان بیمار ایجاد نمی‌شود، اما اکنون برخی از داروهای بیماران خاص با کمبود روبه‌رو شده که البته فقط در داروخانه‌های منتخب توزیع و عرضه می‌شود و متأسفانه جایگزینی هم برای آن‌ها وجود ندارد.
سبزی، مسئول فنی داروخانه دکتر شمسی شیراز نیز به ما می‌گوید: وضعیت دارو در مقایسه با یکی دو ماه گذشته تغییری نکرده و داروهای آنتی‌بیوتیک، شربت‌های چرک‌خشک‌کن و سرم‌های شست‌وشو به صورت سهمیه‌ای در اختیار داروخانه‌ها قرار می‌گیرد که این تعداد سهمیه پاسخگوی نسخه بیماران نیست. ضمن آنکه به‌تازگی بازار داروی شیراز با کمبود شدید قطره‌های چشمی مواجه شده است. 
مسئول بخش داروی یکی از داروخانه‌های تبریز نیز به ما می‌گوید: کمبود دارو در مقایسه با اوایل آذر کمتر شده اما همچنان در برخی اقلام مثل سرم شست‌وشو کمبود شدید داریم.
شیروی، مسئول فنی داروخانه دکتر امامیان مشهد نیز به ما می‌گوید: بازار دارو همچنان با کمبود آنتی‌بیوتیک، شربت استامينوفن، آمپول بتامتازون و شربت‌های چرک‌خشک‌کن مواجه است و بیشتر داروها سهمیه‌بندی شده‌اند، به‌طوری که سهمیه یک داروخانه شبانه‌روزی در ماه 12 جعبه آنتی‌بیوتیک است که فقط پاسخگوی نسخه‌های یک روز داروخانه است.

کمبود به دلیل عملکرد سازمان‌های بیمه‌گر 
سخنگوی انجمن داروسازان ایران نیز در خصوص کمبود برخی اقلام دارویی در بازار داروی کشور به ما می‌گوید: هنوز کمبود دارو به‌طور کامل رفع نشده و بازار دارویی کشور با کمبود واضح اسپری‌های کورتون‌دار، برخی از قطره‌های چشمی و سرم شست‌وشو روبه‌رو است. 
حمید خیری ادامه می‌دهد: امسال به دلیل تغییرات قیمت دارو، کمبود دارو بیشتر از سال‌های گذشته در بازار داروی کشور احساس می‌شود، اما این کمبود به دلیل اجرای طرح دارویار نیست بلکه به دلیل عملکرد برخی سازمان‌های بیمه‌گر است که بدهی خود را به‌موقع به داروخانه‌ها پرداخت نمی‌کنند و در عمل، میزان سرمایه در گردش داروخانه‌ها کاهش یافته که با توجه به افزایش قیمت دارو، تأمین دارو برای برخی از داروخانه‌داران مشکل شده است. در واقع ممکن است بخشی از کمبود دارو در داروخانه‌ها ناشی از این مسئله باشد. البته در مورد کمبود داروی بیماران خاص مسئله متفاوت است؛ همان‌طور که نیز قبلاً کمبودهایی وجود داشته و در برخی مواقع این کمبودها رفع می‌شده، اما همچنان این کمبودها وجود دارد و تغییری در این بخش ایجاد نشده است. مدیر روابط عمومی انجمن داروسازان ایران می‌افزاید: با اجرای طرح دارویار به دلیل اینکه بعضی اقلام دارویی مثل آنتی‌بیوتیک‌ها و برخی شربت‌ها قیمت‌گذاری نشده بود، شرکت‌های داروسازی، تولید و یا توزیع آن‌ها را متوقف کرده بودند به همین دلیل بازار داروی کشور دچار کمبود جدی شد. اما پس از قیمت‌گذاری این اقلام، افزایش تولید آن‌ها در دستور کار شرکت‌های داروسازی قرار گرفت و اکنون با اینکه هنوز کمبود این اقلام دارویی احساس می‌شود، اما در مقایسه با دو ماه گذشته تا حد قابل‌توجهی کاهش یافته است. 

تنها چند قلم دارو با کمبود مواجه است
اما میثم سیدی فر، متخصص اقتصاد و مدیریت دارو معتقد است: بخشی از احساس کمبود دارو بعد روانی دارد، زیرا وقتی در مورد کمبود دارویی اطلاع‌رسانی شود، این اطلاع‌رسانی موجب افزایش تقاضا و درپی آن تشدید کمبود می‌شود. مانند چرخه معیوب کاهش ارزش پول ملی که موجب شد مردم از ترس بی‌ارزش شدن سرمایه خود، به خرید دلار و طلا رو بیاورند و همین افزایش تقاضا، موجب افزایش قیمت دلار و طلا شد. 
این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در پاسخ به این پرسش که مشکل اصلی کمبود دارو در کشور چیست، اظهار می‌کند: کمبود موقتی برخی اقلام دارویی به دلیل عوامل مختلفی ازجمله مشکلات مربوط به نقدینگی صنعت، ناهماهنگی در اعمال تعرفه و حقوق گمرکی ترخیص مواد اولیه و مصرف غیرمنطقی و خارج از اصول برخی داروها از جمله سرم بروز کرده به‌طوری که میزان تولید سرم در سال جاری بیشتر از مدت مشابه سال گذشته است و به نظر نمی‌آید افزایش نیازی نیز در بازار ایجاد شده باشد، بلکه به دلیل تغییراتی که در تعرفه قیمت سرم اعمال شده مصرف آن افزایش یافته و موجب شده بازار دارو دچار کمبود این فراورده شود. از سوی دیگر باید در نظر داشت کمبود دارویی لزوماً به معنای مختل شدن درمان بیماران نیست و می‌توان برای بسیاری از داروها داروی جایگزین مصرف کرد اما کمبود در مورد بعضی داروها که امکان جایگزینی ندارند مثل کمبود داروهای انعقاد خون که در سال‌های پیش رخ داد می‌تواند در روند درمان اختلال جدی ایجاد کند. بنابراین بیش از آنکه تعداد اقلام کمبود مهم باشد نوع دارو و فراورده‌هایی که دچار کمبود شده‌اند اهمیت پیدا می‌کند که در بازار داروی فعلی، کمبود داروهای بیماران تالاسمی اهمیت زیادی دارد. 
وی در خصوص همزمانی کمبود برخی اقلام دارویی با اجرای طرح دارویار می‌گوید: تخصیص ارز ترجیحی در شرایطی که ما با محدودیت و بروکراسی‌های زیادی در تخصیص آن روبه‌رو هستیم، خود موجب بروز کمبود دارویی می‌شود و یکی از دلایل کمبود دارویی کشور در سال گذشته و سال 1399 نیز همین محدودیت و کُندی در تخصیص ارز ترجیحی بود.
به گفته وی، یکی از اهداف اصلی اجرای طرح دارویار پیشگیری از کمبود دارو بود چون تغییر از ارز ترجیحی به ارز نیمایی و ارزی که با محدودیت کمتر و سریع‌تر در دسترس باشد باید موجب کاهش کمبود دارو می‌شد اما از ابتدای سال1401 مشکلات و ناهماهنگی‌هایی بین گمرک، بانک مرکزی، وزارت بهداشت و سازمان برنامه و بودجه وجود داشت و پس از اجرای طرح دارویار و افزایش نرخ ارز دارو، این ناهماهنگی‌ها بروز بیشتری پیدا کرد و مشکلات و ناهماهنگی در اصلاح به‌موقع نرخ تعرفه‌های گمرک و تعرفه‌های مالیات بر ارزش افزوده و تأمین نشدن نقدینگی و اعتبارات لازم برای صنعت موجب شد مواد اولیه دارویی مدتی در گمرک بماند که این مسئله تولید دارو را به تأخیر انداخت و موجب کمبود دارو شد. البته برخی صنایع دارویی نیز در این میان تقصیرهایی داشته‌اند که نهادهای مسئول مشغول رسیدگی به آن نیز هستند.  وی ادامه می‌دهد: در طرح دارویار اعتباراتی از سوی بانک‌ها برای صنعت دارو به‌منظور تأمین نقدینگی مورد نیاز صنعت تدارک دیده شده بود که این مهم نیز تحقق نیافته و مانع اجرای درست این بخش از طرح دارویار شده است. در صورت اصلاح نشدن این مسئله چه بسا در آینده نیز شاهد بروز مشکلاتی در زنجیره تأمین و توزیع دارو باشیم. بنابراین نمی‌توان گفت طرح دارویار موجب کمبود دارو شده، زیرا اگر همه اجزای این طرح به‌درستی اجرا می‌شد اکنون این مشکلات به‌وجود نمی‌آمد.

خبرنگار: اعظم طیرانی